Canu Tysilio
golygwyd gan Ann Parry Owen
J 111, 1165–9
Compendiwm o destunau a gopïwyd rhwng c.1382 a c.1410, yn bennaf gan Hywel Fychan ap Hywel Goch o Fuellt, a gopïodd y gerdd hon (gw. RepWM). Gweithiai Hywel Fychan dan gomisiwn i Hopgyn ap Tomas ab Einion o Ynysforgan ger Abertawe. Lleolir y testun yn y llawysgrif ymysg cerddi crefyddol eraill gan Feirdd y Tywysogion.
Nodiadau
ar
y
trawsysgrifiad
• Mae’n anodd penderfynu, ar brydiau, a oes bwlch ai peidio rhwng rhai geiriau. Defnyddiodd J. Gwenogvryn Evans hanner bwlch yn ei drawsysgrifiad yn R i ddynodi bwlch a oedd yn llai na’r arfer. Y duedd yn gyffredinol gan yr ysgrifydd oedd rhoi gogwyddeiriau (rhagenwau, cysyllteiriau
ac arddodiaid yn arbennig) ynghlwm wrth y gair a’u dilynai.
• Ceir trafferth wrth ddehongli minimau (ui, ni, m, c.) a hefyd wrth wahaniaethu rhwng c a t; b a h; b a v.
• Ceir tri math gwahanol o a – y briflythyren, y llythyren fach, a’r llythyren fach wedi ei mwyhau. Trawsysgrifir y gyntaf yn briflythyren a’r ddwy arall
yn llythrennau bach.
• Atgynhyrchir lliw coch a glas a geir yn y llawysgrif. Ac eithrio’r teitl a llythyren gyntaf pob caniad, mae’r lliw coch
neu las wedi ei ychwanegu at lythrennau a oedd eisoes wedi eu cofnodi â’r inc arferol.
• Mae’r rhifau \1\, &c., yn dynodi rhif y llinell yn y testun golygedig.
291r (col. 1165–6)
1165
Canu tyssilyaỽ yỽ hỽñ, kyndelỽ ae cant.
\1\
Duw dinac dinas tagneued. \2\ duỽ dy na//
ỽd nam kaỽd ymkamwed. \3\ duỽ do/
15eth ydeythi teyrned. \4\ teyrnas wenn was
wirioned. \5\
Duỽ amdỽc ymdogyn anry/
ded \6\ yw wennwlat yỽ rat yỽ ried. \7\ yn
elỽch ynhedỽch ynhed. \8\ yn hodyaỽt yn
haỽd varannhed. \9\
ac eilrod eilrod gyhy/
20ded. \10\
areilrec eildec dryganed. \11\ aganỽyf
ymrỽyf om racwed. \12\ ragor uam rat
ram ragyrwed. \13\
Tyssilyaw terwyn gyw/
ryssed. \14\ parth am naỽd adraỽd adryssed.
\15\ peris ner or niuer nadred. \16\
praff wiber
25wibyat amryssed. \17\
Mab gardun ardunic
naỽred. \18\
Mabolyaeth aruolyaeth wared.
\19\ Mab brochuael bronn hael haỽl orned.
\20\ gorpu nef yn eiuyonyd duded. \21\ Mat gyrch
aỽd garchar alltuded. \22\ kyrch kyflaỽn kyfle
30difroed. \23\
Mat gymerth arnaỽ praỽ pruded.
\24\ prif obrỽy obryn trugared. \25\ mat ganet o
genedyl uoned. \26\ maỽrwledic maỽrwlat tyll/
ued. \27\ Mat goreu madeu marthoed. \28\ ac yr
duỽ diofryt diofryt gỽraged. \29\
Gỽreic ennw
35aỽc annwar ythrossed. \30\
ae treidỽys bu trỽy
ennwired. \31\
llann uechann vychot y berthed.
\32\
llann ymroñ y challed. \33\
Dynyaỽl bobyl ny
borthant iaỽnwed. \34\
Iaỽn yduỽ diuanỽ eu
reued. \35\
areubryt eubradaỽc uuched. \36\ aegỽe
40ryt ac ef ae gomed. [.....]1 (llau 40–1) Ymddengys fod nam yn y memrwn yma, a bod yr ysgrifydd wedi gadael bwlch bwriadol.
\37\
kedaỽl ud kadell eti
ued. \38\ cadeir cor yn [.....] cadỽ haeloned.
1166
\39\ kedwis dreic dragon gynnadled. \40\ cassau
caru creuloned. \41\
karet baỽb keradỽy diwed.
\42\ kerennyd kynn keryd kared. \43\ keritor vygkerd
ygkynte[ ]2
ygkynte[ ], a’r llythyren olaf wedi ei chrafu i ffwrdd o bosibl.
\44\ yn yt gar gỽyr gwanar gỽinwled.
5\45\
Caraf ylañ arllen gan gadred. \46\ ger ymae
gỽyduarch vch gỽyned. \47\ gỽyduitle glyỽde
gleỽ deachwed.3
deachwedMae’r ddwy lythyren gyntaf wedi toddi i’w gilydd.
\48\ gỽyd vynnwent gỽydua
brenhined. \49\
Beird neuet niueraỽc orsed.
\50\ breis
c
adorth ehorth ehofned. \51\ breinhaỽc loc
10leudir kyuannhed. \52\ meiuot wenn. nyt
meiwyr ae med. Kyndelỽ ae cant-
kynd’
\53\
Mjs med treis nys treid ysgereint. \54\ nys dae
ret trefret y triseint. \55\ mỽy yndi gỽ
esti gwesteifyeint \56\ ybalchnaỽd. noc amra
15ỽt amreint. \57\ ae balchlann yvreint4
yvreint
Efallai y bwriadwyd i’r llinell ddileu gynnwys yr y. rỽng
ybalchneint. \58\
ae balchwyr ae balchwyr tes
seint. \59\
ae balchlỽys eglỽys eglurureint.
\60\
ae balchrad aebalchrod trameint. \61\
Ae
balchwaỽr yn aỽr yndeweint. \62\
ae balchgor
20heb achor echwreint. \63\
ae balch offeiryat ae
hoffeiryeint. \64\
ae pharaỽt offeren hoffeint.
\65\
Balch y bagyl bagỽy eur yhemyeint.
\66\ balch y lloc rac y llifueiryeint. \67\
anhebic
yrbleit ablyc heint. \68\
affleu freu aphryuet
25llyffeint. \69\
athan poen porthoed digofyeint.
\70\ vffern wern ffuryf y henneint. \71\
kynn ar
naf ernywed wythheint. \72\ wyth p’f ỽythprif
wyth p’fkymeint. \73\
Kynn ergryt penyt
poenofeint. \74\ porthwyr duỽ poet ỽynt vyg
30kereint. \75\
Pan vo paỽp panvỽyf heb heneint.
\76\ ynoet dewr degmlỽyd arhugeint. \77\
Pandel
braỽt rac bronn uchelseint. \78\ amrodỽy creaỽ
dyr kyreiueint. \79\
kynn mimneu5
mimneu neu minineu
kynnybỽyf
gywreint. \80\
kyndelỽ ỽyf kynhelwaf o vreint.
35\81\ kerd newyd ymrebyd rygeint. \82\
kein aw
enn gann awel bylgeint. ky[ ]
\83\ Pylgeineu radeu amrodir. \84\ rod rỽyd gall
rỽyd gatyr ytgenir. \85\
Canu dreic bryde
in abrydir. \86\ obryder berth ualch yt berchir.
40\87\ beth ymae meiuot ae hamdir. \88\ berth eluyd
rac eluet ennwir. \89\ berth ylloc ỽrth lleu babir.
291v (col. 1167–8)
1167
\90\ berth y chlas ae chyrn glas gloewhir. \91\
Berth
radeu rieu rygredir. \92\ ae credỽy credỽch na
thwyllir. \93\
Tranc ar duỽ traethaf naellir.
\94\ trawt ar dyn ae tremyn trwy dir. \95\
Periglus
5pellus pelldygir. \96\ pall arnaỽ pỽyllaf ydog
nir. \97\
Pressỽylgoll drỽydoll egir. \98\ pressent
vradỽ vradaỽc ygelwir. \99\
Pobyl vyd yn an
gỽyd yngelwir. \100\ paỽb ohonam am ynkam
yncospir. \101\
Awnel iaỽn ratlaỽn ry molir.
10\102\
auyd ryd ydyd yt uernir. \103\
auo gỽyl golev
yt nodir. \104\ golỽc duw arnaỽ adodir. \105\
Auo
gỽann ỽrth wann ỽrth iawnwir. \106\ ynllỽrỽ
pỽyll pell yd atrodir. \107\
auo llary llawen ry
gyrchir. \108\
ac auo llachar ry llochir. \109\
auo gỽ
15ar gwell yt uodeir. \110\ noc auo annwar ac
ennwir. kyndelỽ aecant
kynd’
\111\ Ennwir dyn ael yth erbyn. \112\ ennwaỽc
uyd uegys yheruyn. \113\
Enỽ dreic dra
gon amdiffyn. \114\ annwar var vedgyrn
20eissydyn. \115\
Tissiliaỽ teyrned gychwyn.
\116\ treis wenwyn terwyn toryf erchwyn.
\117\ panaeth gỽr gormes uuelyn.6 Ceir bwlch mwy nag arfer rhwng gormes ac uuelyn.
\118\ gỽeith
gogỽy gỽythgat ymoscryn. \119\
Pann gyr
chỽyt ymlynwyt rỽyt rynn. \120\ ymplymneit
25ymỽrthuyn. \121\ yn reidun orun oresgyn.
\122\ yndyd reit arodaỽc yggrynn. \123\ ynrodỽ
yd ebrỽyd ynerbyn. \124\ ynrodle gỽyach
gỽyarllyn. \125\
Ygkyfyrgein kyfwyrein
kyfyrbyn. \126\ ygkyrgoll tewdor tor dychlyn.
30\127\ ygyfvranc powys pobyl degyn. \128\ ac osw
allt uab oswi aelwyn. \129\ ynaele oual am
ovyn. \130\
Oed aelaỽ coel cỽynaỽ can vrynn.
\131\ ynryuel ynryvaỽr disgyn.132
wrth disgyr
ketwyr kadyr wehyn. \133\ yngkynnif sarff
35unbyn. \134\ seuis ef seuit duỽ gennhynn.
kyndelw
\135\ Can uod duỽ yt vun y dilenn. \136\ tut
wledic elwic elvydenn. \137\ tir gỽreid
gorỽyf rac vnbenn. \138\
Tiryon mon meill
on ymorbenn. \139\
Tissilyaw teyrned nen
40brenn. \140\ teyrnas dinas diasgenn. \141\
teyrn
vard ae kan kadyr eurbenn. \142\ teyrnwaỽt
1168
teyrnwyr kyngen. \143\ kynnydwys kynnif
kygorffenn. \144\
kynnỽys glein kynn glas
dywarchenn. \145\
kynnadyl kerd kerennyd
gymenn. \146\ gein wennwas heb gas heb
5gynnh. \147\
llann aỽnaeth aelaỽuaeth lofleñ.
\148\
llann llugyrn llogaỽt offeren. \149\
llann tra
llyr tralliant wyrdlenn. \150\
llann drallanw
drallys dinorbenn. \151\
llann llydaỽ ganllytwed
wohenn. \152\
llann benn gỽern bennaf daear
10enn. \153\
llann bowys baradwys burwenn.
\154\
llann gamarch llaỽ barch y bercheñ. kynd’
\155\
PErchenn cor kerd woscor wasgaỽt. aecãt
\156\
ketwascar cas llachar lluchnaỽt. \157\
lluch
varan lluch uann y volaỽt. \158\ aruolyant urd
15yant vrd enwaỽt. \159\
Berth veinot o virein
logaỽt. \160\
lloc uaỽrueith am uedueith uedra
ỽt. \161\ teruyn tec ym terwyn beidawc. \162\
aweles
ny welir hyt uraỽt. \163\
Caer rufein ryued o
lygaỽt. \164\ caer uchel uchaf ydefaỽt. \165\
kaer
20ehang ehofyn y chiỽtawt. \166\ ny chyfret y
phobyl ae phechaỽt. \167\ caer arheul kaer di
dreul didraỽt. \168\
kaer bellglaer obellglot
adaỽt. \169\ kaer barchus barhaus baraỽt.
\170\
aberit y bererindaỽt. kyndelỽ aecant
25\171\ PEnnyadur kerygyl keressyt. \172\ ket
achret achreuyd ygyt. \173\ periglaỽr peri
glus wyndyt. \174\
Gwyndaỽt gwynn gỽirion
ormodbryt. \175\ pereit waỽt pernaỽt perheyt.
\176\ Per uolyant esborthant esbyt. \177\ peir kyfreith
30kyfrỽyd yn kyuyt. \178\
kyuoeth duỽ anduc
yggwynuyt. \179\ kyua vyd yr prydyd ae pryt.
\180\ prydest loeỽ pryder dihewyt. \181\
Diwahard
y vard y vennỽyt. \182\ diffleistor teutor tor dif
fryt. \183\
Diffyrth hael hir brochuael broglyt.
35\184\ graduuel greidyaỽl y ỽrhyt. \185\ gỽyrth aw
naeth ny wneir hyt ennhyt. \186\
Nywnaeth
bỽyt eiryoet yr ynoes byt. \187\ oe ataf etwyn
canllyt. \188\ ydyfu adeil ar y hyt. \189\
Gwyrth arall
gỽerthuawr ydeturyt. \190\
grann yggre dybu
40dybryt. \191\ gre yggredyf ynlledyf ynllucuryt.
\192\ ygkarchar yndaear ynyt. \193\
Post powys per
292r (col. 1169–70)
1169
gig kedernyt. \194\
pobyl argledyr arglỽyd di
ergryt. \195\
porthloed bud porthloes oe vebyt.
\196\ yneluyd penn mynyd penyt. kyndelỽ.k’
\197\
PEennydỽr pennaf ygreuyd. \198\
agredỽys
5y duỽ deus douyd. \199\ cretet baỽp y peir
lluossyd. \200\
lluossaỽc ydaỽn ydetwyd. \201\
Credaf
da ny diua nydiuyd. \202\ nydiffyc onyt ydiffyd.
\203\
Credaf vi vyri vy rybyd. \204\ vyllywyaỽdyr cre
aỽdyr credouyd. \205\ credaf ywen am reen am
10ryd. \206\ mat gynnull maỽrweryd. \207\
Credaf
ypost p’ssent pressỽylwlyd. \208\ amperis or pe
dwar defnyd. \209\
Credaf yperyf nef yn eluyd.
\210\ amgỽnaeth oburaỽr yn brydyd. kyndelỽ.kynd’
\211\
PRydyd ỽyf rac prydein dragon. \212\ p’aỽt
15kerd cadeir prydydyon. \213\
Glyỽ amryd
ragorueirch gleisson. \214\ gleissyeit liw.- glas
ganoligyon. \215\ meu deturyt meint gỽryt
gỽron. \216\ mal ygỽnaeth mechdeyrn haelon.
\217\ meirch ar geirch yn garcharoryon. \218\ meith
20gerdet. mygyr gytret geidryon. \219\
Ymeiuot
ymaent arỽydon. \220\
arỽreid y wreid vrythyon.
\221\
Ymaỽrwled ymed ymaon. \222\ ythretheu yỽ traeth
aduryon. \223\
Ydeugreir gyweir gyweithon.
\224\ agyuyt yngyuoethogyon. \225\ yhynaf henyỽ
25oe thiryon. \226\ handit ryd rỽng ydỽy auon. \227\ Y
sygynuab gleỽ gloeỽ rodyon. \228\ a uolaf auolant
veirdon. \229\
karaf y barch yharchdiagon. \230\ cara
daỽc vreinhawc vreisc rodyon. \231\
Card oleith o
lud esborthyon. \232\
periglaỽr perthuaỽr Poỽys
30syon. \233\
Delỽ yd ym yndiamrysson. \234\ amlugyrn
am gyrnn amgeinyon. \235\ yn vntref untreul
wledolyon. \236\ ynundaỽt vndat vrodoryon.
\237\
Can drugar can war werydon. \238\ can terỽ
yn cantorof eglynnyon. \239\
Can doruoed
35niueroed neiuyon. \240\ can vod duỽ can vot
ynwiryon. \241\
Amrod ỽyggwledic gỽleityadon:
\242\ drefret gỽlat waret worthordyon.
1 (llau 40–1) Ymddengys fod nam yn y memrwn yma, a bod yr ysgrifydd wedi gadael bwlch bwriadol.
2 ygkynte[ ], a’r llythyren olaf wedi ei chrafu i ffwrdd o bosibl.
3 deachwedMae’r ddwy lythyren gyntaf wedi toddi i’w gilydd.
4
yvreint
Efallai y bwriadwyd i’r llinell ddileu gynnwys yr y.
5 mimneu neu minineu
6 Ceir bwlch mwy nag arfer rhwng gormes ac uuelyn.
